Bitwa nad rzeką Mozgawą, Kazimierz II, podobno Sprawiedliwy i Wiślica (Podcast, Odcinek #42)

“Bitwa nad rzeką Mozgawą przeszła do historii jako najkrwawsze starcie zbrojne wojny domowej toczonej w rozbitej dzielnicowo Polsce pomiędzy członkami dynastii Piastów” – pisze Robert F. Barkowski w swojej książce “Bitwy Słowian”. Gdzie jest rzeka Mozgawa? To dzisiejsza Kielecczyzna, wtedy Małopolska – okolice Jędrzejowa.

Śmierć Księcia Kazimierza

Kazimierz Sprawiedliwy – umiera nagle w 1194 roku, przez co na tron krakowski wstępuje jego małoletni syn Leszek Biały, w którego imieniu rządy sprawuje Mikołaj z rodu Gryfitów. Uwaga, Gryfitów małopolskich, nie pomorskich. Od tego rodu Dębica ma w herbie symbol Gryfa. Jednak cały czas żyje Mieszko III Stary, starszy brat Kazimierza, książę wielkopolski, z ambicjami tytułu princepsa, pragnący zasiąść niejednokrotnie na tronie krakowskim. Historia w szkole rzadko oddaje sprawiedliwość Mieszkowi III, gdyż nie eksponuje faktu, że dążył on do zjednoczenia Polski. Robert F. Barkowski pisze “Zresztą na mocy testamentu Krzywoustego Mieszko III miał prawo do objęcia władzy senioralnej jako najstarszy wiekiem z rodu”. Ryzyko bratobójczej wojny jest chyba nieuniknione. Co więcej w latach 1173-1177 przez chwilę był księciem zwierzchnim.

Pierwsi książęta rozbica dzielnicowego.

Gra o tron

Tworzą się więc dwie koalicje – Rycerstwo Małopolski z Mikołajem Gryfitą, Mazowsze oraz rycerstwo sandomierskie stają po stronie Leszka Białego, dołączają do nich posiłki ruskiego księcia włodzimierskiego Romana Halickiego. Romana, syna polskiej księżniczki Agnieszki, a więc wnuka Krzywoustego. Agnieszka jest córką Salomei, więc siostrą Kazimierza Sprawiedliwego. Po drugiej stronie mamy Wielkopolskę, Śląsk i Kujawy reprezentowane przez Bolesława, syna Starego, Mieszka Plątonogiego, księcia raciborskiego, Jarosława księcia Opola, a także rycerzy gości ze Świętego Cesarstwa Rzymskiego. 13 września 1195 stają naprzeciw siebie dwie potężne armie.

Ówczesna wojna postawiła pod broń niemal całe rycerstwo z terenu ówczesnej Polski, a były to siły jakimi nie dysponowali nawet Chrobry czy Krzywousty. Pomyślcie o sile militarnej Polski, gdyby te armie nie skoczyły sobie do gardeł. Wspomniany już Robert F. Barkowski sugeruje, że były to siły, które mogły zdobyć Pomorze, zagrozić Niemcom, a nawet zająć Połabie. Niestety stało się inaczej. Atak rozpoczęli Wielkopolanie, ponieważ Mieszko Stary chciał odzyskać tytuł księcia seniora dlatego szybkim marszem przybył do Małopolski, jednak obie strony nie były w pełni zmobilizowane. Sandomierzanie pod dowództwem kasztelan Goworka i  Ślązacy z  Mieszkiem Plątonogim i  Jarosławem Opolskim jeszcze nie dotarli.

W armii Mieszka prawym skrzydłem dowodził on sam, lewym jego syn Bolesław Wysoki. W pierwszej fazie bitwy Wielkopolanie parli naprzód, roznoszą armię Rusinów do tego stopnia, że Roman zostaje ranny a jego siły rzucają się do ucieczki. Gdy szala zwycięstwa zaczęła się przechylać na stronę Mieszka Starego, w walce ginie jego syn Bolesław, a on niemal nie ginie od miecza swojego rycerza. Do sił księcia Leszka cały czas przybywały posiłki. Bitwa zamiast się zakończyć zmieniła się w bratobójczą rzeź tocząc się do popołudnie, a przerwana została tylko dlatego, że obie strony nie miały sił do jej toczenia, jednak….

Dotarły posiłki ze śląska od Mieszka Plątonogiego i Jarosława, a także rycerstwo sandomierskie z wojewodą Gaworkiem na czele, więc walczono jeszcze do nocy. Przewagę zdobyły wojska śląskie jednak obie strony wycofały się do swoich obozów, na tyle zmęczone, że nia miały siły rozpocząć negocjacji pokojowych. Na polu zostały stosy trupów, zabity został Bolesław Mieszkowic, a ciężko ranny książę Mieszko Stary ponoć stracił rękę. Do niewoli wzięty został Wojewoda sandomierski Goworek, ranny i poturbowan. W aspekcie  fizycznym i  psychicznym poniesiono tylko straty w  zabitych, rannych i wystraszonych rycerzach. Wszyscy przegrali, a straty ludzie musiały się długo goić.

Powrót Mieszka III na tron krakowski

Zasada zwierzchnictwa monarszego krakowskiej dzielnicy, legła w gruzach. Sam Mieszko zszedł z drogi wojny i dogadał się  z Leszkiem Białym i jego matką Heleną. Ten w końcu tron krakowski w końcu uzyskał w zamian za Kujawy, które Mieszko przejął po śmierci Bolesława.

Nieoczekiwanie w 1198 roku księciem seniorem został raz jeszcze Mieszko Stary. Na mocy umowy z księżną Heleną uznał Leszka Białego za swego następcę w Małopolsce. Długo rządził bo, aż 4 lata, bo zmarł 13 marca 1202 roku. Po co była ta bitwa? Takie czasy, odsyłam też do mojego odcinka o historii Ukrainy….Niestety po bitwie było już tylko gorzej i chyba niesprawiedliwa sukcesja po księciu Kazimierzu Sprawiedliwym rozpoczęła długi letarg Polski i choć książę Leszek był blisko koronacji drogę tę przerwał mord w Gąsawie.  Ale to już inna historia.

Zatem kim był Książę Kazimierz, pośmiertnie nazwany Sprawiedliwym, którego niefortunna sukcesja doprowadziła do największej bitwy czasów rozbicia dzielnicowego?

Kazimierz Sprawiedliwy, najmłodszy syn Krzywoustego pojawił się już moim podcaście o templariuszach. Tam wspomniałem również o romańskiej płycie z Wiślicy. Dziś chciałbym opowiedzieć o Kazimierzu, bitwie stoczonej po jego śmierci. Także o nowym muzeum w Wiślicy, które naprawdę robi wrażenie. To co zobaczymy dziś w Wiślicy, zapiera dech w piersi, łącznie z płytą orantów, najstarszym zabytkiem romańskim w Polsce. Zapraszam do wysłuchania podcastu.