Łużyce, Serbowie i Budziszyn, który trzeba odwiedzić (Podcast, Odcinek #8)

Łużyce i ich Budziszyn to iście nieoczywista część świata, a jednocześnie leżąca tak blisko Polski. Skąd się wzięli Serbowie Łużyccy i jak udało im się zachować język i zwyczaje?

Serbołużyczanie to grupa etniczna, a tak naprawdę najmniejszy naród istniejący do dnia dzisiejszego słowiański na świecie. Zamieszkują ziemię łużycką należąca obecnie do krajów związkowych Saksonii (Górne Łużyce)  i Brandenburgii (Dolne Łużyce).

Istnieje kilka hipotez na temat kiedy Serbołużyczanie pojawili się w okolicach Budziszyna, a także co ich wiąże z bałkańskimi Serbami. Jest ku temu pewna hipoteza, nie do końca wyjaśniona.

Początki

W czasach starożytnych i wczesnym średniowieczu przyjmuje się zwykle, że Serbołużyczanie tu po prostu byli, co nie jest prawdą. Według pewnej teorii za wspólną ojczyznę Serbów Bałkańskich i Serbów Łużyckich przyjmuje się tak zwaną Białą Serbię. Jest to kraina, która obejmowała tereny dzisiejszych Czech, Polski i Niemiec, między Bobrem, Kwisą, Odrą na wschodzie, a rzekami Soławą (Saale) i Łabą (Elbe) na zachodzie. Pierwsze potwierdzające tę informację źródło to frankijska kronike Fredegara, napisana w VII wieku. Fredegar, burgundzki kronikarz wspomina o Derwanie władcy Surbiów (czyli najprawdopodobniej Serbów). Wcielił on swój kraj do Państwa Samona, najstarszego wzmiankowanego państwa Słowian. Państwo to powstało, kiedy zjednoczeni Słowianie bronili się przed dominacją władców Awarskich, kolejnych przybyszy z Kaukazu, osiedlonych na Nizinie Panońskiej (teren dzisiejszych Węgier). Somn, nie był Słowianinem, tylko frankijskim kupcem, który stanął na czele Słowian.Jest rok 623 w którym istnieje państwo, które jest w stanie wygrać wojnę graniczną z królem Franków Dagobertem, z dynastii Merowingów. 

Związek plemion serbskich w okresie od VIII do X wieku (źródło: Wikipedia)

W dość anonimowych kronikach Chronicon Moissiacense, znalezionych w… katalońskim klasztorze w Ripolli pojawia się Miliduch (mamy rok 806), który jednoczy plemiona Serbskie przeciwko Frankom. Staje on do walki przeciwko wojskom Karola Młodszego i ginie w walce na terenie dzisiejszej Saksonii. 

Serbołużyczanie i Serbowie Bałkańscy

Książę Derwan przez pewien czas był lennikiem Państwa Franków, jednak z czasem obrócił się przeciwko nim. Łupił też Turyngię i Sasów. 

Historyczne wzmianki głoszą w dokumencie bizantyjskiego cesarza Konstantyna VII, że istniał tak zwany Nieznany Książę, prawdopodobnie brat Derwana. Książę ten przeprowadził Serbów ze wspomnianej Białej Serbii przez Góry Dynarskie na tereny dzisiejszych Bałkanów, gromiąc po drodze Awarów. Istnieje także legenda, że dał początek dynastii Wlasimorowiczów, która rządziła w X wieku Księstwem Serbii. Przyjmijmy tezę, że Serbów bałkańskich i łużyckich łączą te same korzenie.

Co dalej?

Mam więc naród na terenie dzisiejszych Łużyc, więc przejdźmy do czasów trochę bardziej namacalnych. Łużyce pojawiają się przy okazji ich aneksji i włączenia do Państwa Polskiego, za czasów Bolesława Chrobrego. Na mocy pokoju podpisanego w Budziszynie, Łużyce stają się polskie, po to aby już w 1031 roku wrócić pod panowanie margrabiów Niemieckich. (6 lat po śmierci Bolesława). Potem ziemia łużycka nie znalazła się nigdy w Polsce, choć były epizody z Polską związane. 

Począwszy od IX wieku Łużyce były intensywnie kolonizowane przez osadników z Flandrii, Saksonii, czy też Turyngii, co powoduje, że część Łużyczan ulega pierwszej germanizacji (czyli są dwujęzyczni). 

W XIV wieku pojawiają się niestety zakazy używania języka łużyckiego w Zwickau czy Lipsku, więc za wyjątkiem rejonu dzisiejszego Budziszyna reszta terenu ulega całkowitej germanizacji. Tak na przykład serbskie miasto Kamjenica nosi dziś nazwę Chemnitz. 

Łużyce przechodzą z rąk do rąk, będąc we władaniu Czech w ramach Świętego Cesarstwa Rzymskiego, lub we władaniu Królestwa Węgier, aby w XVII wieku dostać się pod władanie Elektorów Saskich.

Na zdjęciu z okładki stary Cmentarz w Budziszynie.

Podcast będzie o historii Serbów, Łużyckich, Bolesławie Chrobrym i pięknym mieście, stolicy musztardy. Zapraszam na Youtube, Spotify i inne platformy podcastowe.