Rok 1939. Wyspa Hel i jej obrońcy (Podcast, Odcinek #75)

.  ijeHistoria bunkrów, schronów, wież kierowania ogniem, niemieckich stanowisk artyleryjskich, betonowych umocnień i dział w Rejonie Umocnionym Hel przyciąga coraz większą liczbę turystów z roku na rok. Dla miłośników wycieczek po lesie, którzy szukają śladów przeszłości, teraz dostępna jest intrygująca trasa piesza prowadząca do najciekawszych obiektów historycznych.

Pozostałości po Rejonie Umocnionym Hel

Na początek warto udać się na dworzec PKP w Helu, skąd można kierować się w stronę Jastarni wzdłuż drogi wylotowej. W okolicy dworca znajduje się Muzeum Obrony Wybrzeża. To miejsce znajduje się na terenie największej na świecie niemieckiej baterii artyleryjskiej nadbrzeżnej, Schleswig-Holstein. Chociaż działa zostały wywiezione do Francji w 1940 roku, nadal warto odwiedzić bunkry, w których prezentowane są wystawy, ukazujące życie wojskowe, system zaplecza medycznego na froncie oraz historię 32 dni obrony Helu w 1939 roku. Przewodnik przystępnie opowiada te historie.

Następnie, w lesie wokół baterii, znajduje się skansen artyleryjski, gdzie można podziwiać 12 dział związanych z historią Helu, miny, torpedy, bunkry wartownicze oraz różnorodny sprzęt wojskowy. Nie można również zapomnieć o czynnej kolejce wąskotorowej, która zawiezie nas do Muzeum Kolei Helskich. W ogromnym żelbetonowym schronie, niegdyś pełniącym rolę magazynu amunicji, zobaczymy ekspozycję opowiadającą o historii i działalności helskich kolei. Z górnych kondygnacji wieży roztacza się niezwykła panorama Zatoki Puckiej.

Po zwiedzeniu głównej siedziby Muzeum Obrony Wybrzeża, warto udać się do pobliskiego lasu. Tam wznosi się 30-metrowa wieża kierowania ogniem baterii Schleswig-Holstein, z pancerną kopułą na szczycie. Wieża ta była niezbędna do koordynacji artyleryjskiego ostrzału.

Najważniejsze historyczne obiekty wojskowe z okresu II Rzeczypospolitej znajdują się na cyplu helskim. Można je zwiedzać, podążając śladem czerwonej trasy szlaku “Po fortyfikacjach cypla helskiego”. Na tym obszarze można podziwiać słynną polską baterię z okresu II wojny światowej, noszącą imię Heliodora Laskowskiego. Oprócz tego, można zobaczyć także obiekty z okresu powojennego, takie jak 13. i 27. Bateria Artylerii Stałej, a także cztery stanowiska ogniowe dział kalibru 100 mm pochodzące z 27. Baterii Artylerii Stałej, wybudowanej w 1956 roku.

Wraki okrętów wojennych

Wraki okrętów wojennych znajdują się na jednej z plaż na Półwyspie Helskim. Możemy tam dokładnie przyjrzeć się wrakom dwóch polskich okrętów z okresu powojennego, zbudowanych w ZSRR, a mianowicie ORP Wicher II i ORP Grom II. Wyjątkowość tego miejsca wynika z faktu, że wraki znajdują się w nietypowym miejscu, a ich identyfikacja nie zawsze jest łatwa.

Warto wspomnieć o historii z 1939 roku, kiedy marynarka wojenna broniła Helu, a największe jednostki stacjonowały w helskim porcie wojennym. Tam właśnie zatopiono dwa okręty: kontrtorpedowiec Wicher i Gryf. Niemcy wydobyli oba wraki poza granice portu wojennego. Wicher został zatopiony tuż przy falochronie portu wojennego, a Gryf został przetransportowany gdzieś dalej. Po zakończeniu wojny oba okręty, które straciły swoje znaczenie i miały zostać zdemontowane, zostały skierowane tutaj jako wraki.

Urok helskiego cypla

Helski Cypel stanowi wyjątkowe miejsce na mapie tego regionu, zasługujące w pełni na swoją renomę. Tutaj można podziwiać urocze plaże, rozciągające się widoki na morze i zatokę oraz odkrywać ślady historii w postaci bunkrów i innych fortyfikacji Odzwierciedlają one burzliwą przeszłość tego obszaru.

Dodatkowo, na całym Półwyspie znajdują się fortyfikacje z okresu II Rzeczypospolitej, które stanowiły integralną część systemu obronnego Helu. Te struktury odegrały kluczową rolę w obronie Helu przed niemieckim atakiem w 1939 roku. Jednym z najbardziej imponujących zabytków tego okresu jest Fort Schleswig-Holstein, który zachwyca swoją monumentalną architekturą.

Po II wojnie światowej, na obszarze Helskiego Cypla powstały nowe fortyfikacje, których celem było zabezpieczenie dostępu do Morza Bałtyckiego. Zwiedzanie tych budowli ukrytych w pobliskich lasach przenosi nas w fascynującą podróż w czasie, pozwalając na zgłębienie historii tego regionu.

Należy także podkreślić, że pracownicy Muzeum Obrony Wybrzeża oraz pasjonaci fortyfikacji helskich w ostatnich latach podjęli intensywne działania w celu przejęcia coraz większej liczby obiektów od wojska. Starannie odnawiają i przygotowują je do zwiedzania, dzięki czemu turyści mogą bez trudu odwiedzić te historyczne miejsca. Szlak odpowiednio oznakowano,  a na jego trasie znajdują się tablice informacyjne, opisujące te historyczne obiekty.

Podcast przenosi nas w czasie do września 1939 roku, kiedy Hel był bliski zamienienia się w wyspę. Odcinek koncentruje się na bohaterskiej załodze. Ta załoga mimo braku nadziei na odsiecz, dzielnie utrzymała ostatni polski punkt stałej obrony aż do 2 października 1939 roku. Opowieść o losach obrońców pod dowództwem admirała Józefa Unruga rysuje się jako skomplikowana i pełna nieoczekiwanych zwrotów akcji, często tragicznych.

Zapraszam do wysłuchania na YouTube oraz na większości platform podcastowych.