To malownicze miejsce, gdzie można znaleźć liczne nabrzeża, słuchać przyjemnego szumu wód, podziwiać kaskady Międzywodzia oraz otaczający je zieleń. Stanowi ono symbol relacji miasta z rzekami i kanałami, które są znane jako Bydgoski Węzeł Wodny. Wyspa Młyńska i Młyny Rothera to także centrum kultury i rekreacji, gdzie można odwiedzić muzea oraz cieszyć się bliskością Opery Nova.
Początki
W XIX wieku, gdy kraje europejskie starały się dogonić produkcję mąki za granicą, niemieckie władze założyły firmę “Preussen Königliche Seehandlung” (Królewski Handel Morski). Na jej czele stanął minister Christian Rother, który przekształcił ją w dochodową instytucję gospodarczą państwa pruskiego. W 1842 roku minister Rother podjął decyzję o zakupie młynów w Bydgoszczy.
Bydgoskie Młyny Rothera miały strategiczne znaczenie, ponieważ leżały nad główną drogą wodną, łączącą Królewiec i Berlin, na terenie Kujaw i Pomorza. Decyzja o ich zakupie była podyktowana również polityką państwa pruskiego, które zamierzało przekształcić wschodnie regiony kraju w spichlerz Prus z rozwiniętym rolnictwem. Młyny w Bydgoszczy miały zaspokajać wewnętrzne potrzeby kraju i uczestniczyć w rosnącym eksporcie produktów mącznych.
Młyny Rothera w Bydgoszczy
Proces mielenia w Młynie Rothera odbywał się za pomocą zestawów kamieni młyńskich. Kamienie młyńskie wykonano z francuskiego kwarcytu i osadzył się je w niezależnych blokach fundamentowych z granitu, które do dziś można zobaczyć w piwnicach. Miały one na celu skuteczne rozpraszanie drgań wywołanych pracą ciężkich, obracających się elementów. System wsparcia maszyn został znacząco rozbudowany, obejmując dodatkowe trzy piętra oraz strych. W tych miejscach znajdowały się cylindryczne ekrany do oddzielania ziarna, skrzynie na ziarno, cztery maszyny do przesiewania mąki, cztery specjalistyczne urządzenia chłodzące, zwane “hopperboys”, a także dźwignie i mechanizmy do podnoszenia.
Dalsze losy Młynów Rothera
Losy Młynów Rothera w okresie II wojny światowej nie są dokładnie znane. Jednak z późniejszych dokumentów wynika, że dopiero 25 lutego 1943 roku kompleks Młynów Rothera został oficjalnie wpisany jako własność skarbu III Rzeszy. Po zakończeniu działań wojennych młyn został przejęty przez Skarb Państwa, a 1 maja 1948 roku przekazany Polskiemu Przedsiębiorstwu Zbożowemu.
W latach powojennych budynek sterowni został zdemontowany, a koła wodne, które się w nim znajdowały, zostały usunięte. Układ kanałów wokół młyna został również zmieniony, a kanał częściowo zasypany, aby ułatwić ruch w okolicy spichlerzy i transport towarów na wyspie. W okresie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej znaczenie dawnej fabryki Młynów Rothera systematycznie spadało, a zużyty obiekt tracił swoją wartość jako magazyn. Po zmianie ustroju na początku lat 90. XX wieku zboże przestało być przechowywane w dawnych budynkach fabryki, które wkrótce zostały sprywatyzowane. W 1992 roku obiekt został wpisany do rejestru zabytków razem z innymi budynkami na Wyspie Młyńskiej.
Nowe życie młynów
W latach 2007-2010 władze Bydgoszczy przeprowadziły rozległe prace rewitalizacyjne na Wyspie Młyńskiej. Prace te były zgodne z projektem z 2004 roku. Część autentycznych zabytkowych elementów została zastąpiona “przygotowaniami historycznymi”. W niektórych przypadkach obejmowało to rozbiórkę i odbudowę obiektów. Celem prac było podkreślenie wartości kulturowych tego wyjątkowego miejsca i dostosowanie historycznych budynków do współczesnych potrzeb. Sposób, w jaki przeprowadzono prace, a także ich efekty, wzbudziły kontrowersje.
Jednak największy obiekt, który nie został objęty pracami rewitalizacyjnymi, to Młyn Rothera. W odpowiedzi na wyjątkowo zły wygląd młyna władze miasta zdecydowały się na jego zakup. W grudniu 2013 roku miasto stało się właścicielem młyna.
W listopadzie 2016 roku władze miasta przyjęły koncepcję wykorzystania młyna jako miejsca ekspozycyjnego. Młyn miał być domem dla trzech interaktywnych wystaw: Ogrodów Wody, Centrum Wiedzy i Edukacji o Mózgu oraz Bydgoskiego Dziedzictwa Kultury Przemysłowej.
W kwietniu 2021 roku młyny zostały oddane do użytku w stanie deweloperskim. Umożliwiło to organizację planowanych wydarzeń kulturalnych. W listopadzie 2021 roku otwarto pierwszy lokal gastronomiczny w obiekcie. W drugiej połowie 2022 roku udostępniono Spichrz Zbożowy z wystawą stałą “Węzły”. Wystawa opowiadała historię rozwoju Bydgoszczy od połowy XIX wieku do współczesności. W 2022 roku otwarto także punkt widokowy na dachu budynku.
Ciekawostka
Wyspa Młyńska, na której znajdują się Młyny Rothera, zagrała w kultowym serialu “Czterej pancerni i pies”. Dla starszych mieszkańców Bydgoszczy wizyta ekipy “Czterech pancernych i psa” była niezapomnianym wydarzeniem. Przyciągała tak dużą uwagę, że plany filmowe były podobno obserwowane przez nich z dachów kamienic. Filmowcy uwiecznili na filmie Śluzę Okole, co jest upamiętnione przez stojącą do dziś wieżyczkę czołgu “102”. Uwiecznili również niedaleki Rybi Rynek, który w serialu grał rolę fikcyjnego niemieckiego miasteczka Ritzen. W trakcie zdjęć uwieczniono również Wyspę Młyńską oraz ulicę Świętej Trójcy. To w Bydgoszczy Gustlik z Niemcem Kuglem bronił miasta przed zalaniem.
Zapraszam do wysłuchania podcastu opowiadającego o Christianie Rotherze, postaci kluczowej dla rozwoju państwa socjalnego, znanej później jako Sozialstaat. Rother stał się twórcą tego modelu społecznego, który został rozwinięty przez kanclerza Otto von Bismarcka. Podcast przybliża wprowadzenie masowych ubezpieczeń zdrowotnych, emerytur, rozwój szkolnictwa i opieki zdrowotnej.
Zapraszam do wysłuchania na YouTube oraz na większości platform podcastowych.
Bardzo dobre. W czasie poszukiwania w sieci pożądanych informacji trafiłam na ten artykuł. Wielu osobom wydaje się, że mają odpowiednią wiedzę na opisywany temat, ale często tak nie jest. Stąd też moje miłe zaskoczenie. Świetny artykuł. Koniecznie będę polecał to miejsce i częściej tu zaglądał, by przejrzeć nowe artykuły.
W trakcie poszukiwania w sieci informacji znalazłam ten artykuł. Wielu osobom wydaje się, że mają rzetelną wiedzę na opisywany temat, ale zazwyczaj tak nie jest. Stąd też moje zaskoczenie. Czuję, że chyba powinienem podziękować za Twoją pracę. Zdecydowanie będę polecał to miejsce i często wpadał, by zobaczyć nowe artykuły.
Dziękuję za miłe słowa. Było ciężko, bo jest mało materiałów na temat Christiana Rothera