Kawalerowie Mieczowi to potoczna nazwa, którą nadano rycerzom z powodu symboli w ich herbie: krzyża i miecza. Nosili biały płaszcz nad białą tuniką, ozdobiony czerwonym krzyżem mieczowym, co przyczyniło się do ich przydomku „Schwertbrüder”. Warto wspomnieć, że Albert von Buxhoeveden, założyciel zakonu, zmarł w 1229 roku, nie doczekawszy podniesienia Rygi do rangi arcybiskupstwa. Udało się to jednak kilka lat później, ku zaskoczeniu Zakonu Krzyżackiego, kiedy Ryga została arcybiskupstwem nie tylko Inflant, ale również Warmii i Ziemi Chełmińskiej.
Gdzie rezydował zakon?
Mówimy o terenach dzisiejszej Łotwy i Estonii, ale nie były one wtedy zamieszkane przez dzisiejszych Łotyszy i Estończyków. Tereny te były zamieszkane przez kilka plemion, bardzo rozbitych, Liwowie, Łatgalowie, Zemgalowie, Zelowie, Kurowie czy Estowie. Rozbici byli słabsi od Prusów, czyli to łakomy kąsek kolonizacyjny. I znów pojawia się nam niemiecki “Drang nach Osten”, to było u Niemców genetyczne. Inflantami interesowali się kupcy niemieccy, przejmując i monopolizując handel w rejonie ujścia Dźwiny.
Gra toczyła się o handel z Rusią, na przykład z Księstwem Nowogrodzkim, które niedługo stanie się słynną Republiką Nowogrodzką. Dodatkowo dobrze byłoby zainstalować tam swoje okręty, aby zabezpieczyć się przed działalnością piratów, których niemało wszelkiej maści grasowało po Bałtyku. Przebiegał przecież tu szlak handlowy zwany szlakiem “Od Waregów do Greków” łączący Bałtyk z Konstantynopolem za pośrednictwem sieci rzek. Gospodarka wszak bardziej motywuje niż religia.
Początki Inflant
Początki Inflant, jakie znamy dziś, to misja Meinharda z Segebergu, chrystianizującego plemię Liwów. W rozumieniu historii krajów bałtyckich myślimy, że jedynym plemieniem ugrofińskim na tym terenie byli Estowie. Co nie jest prawdą, Liwowie zamieszkujący Liwonię są plemieniem ugrofińskim.
Meinhard, mężny kapłan z Bremy, wznosił pierwszy murowany kościół na łotewskiej ziemi Ikskile, a biskupstwo misyjne podporządkowane Kościołowi Rzeszy stawiało tam pierwsze kroki. Mijamy rok 1188, a w Polsce papież Klemens III wprowadza dziesięcinę saladyńską, by wesprzeć krucjaty do Ziemi Świętej. W Krakowie, pod panowaniem Kazimierza II Sprawiedliwego, Liwowie budują pierwszy murowany zamek, odsyłając Meinharda w niełasce, chociaż Liwowie przyjmują chrzest w 1190 roku, zostając poganami.
Berthold z Lokum, kolejny śmiałek, próbuje swoich sił, ale zostaje wyparty przez Liwów, a jego zamek zostaje podpalony.
Zdenerwowany Berthold udaje się do papieża, uzyskując zgodę na ogłoszenie krucjaty przeciwko Liwom. W 1198 roku nad Dźwiną rozgrywa się bitwa, w której Berthold ginie, lecz krzyżowcy odnoszą zwycięstwo, wytyczając nowy kurs historii na tych ziemiach.
Albert von Buxhoeveden
Albert von Buxhoeveden, nakłaniając Liwów do przyjęcia chrztu, w 1201 roku ustanowił nowe teokratyczne państwo biskupie z siedzibą w Rydze, więc tak naprawdę to on jak już wspomniałeś założył to miasto. Rozkwitająca stolica szybko zyskała znaczenie handlowe, czego dowodem było przyznanie w 1225 roku przez legata papieskiego Wilhelma z Modeny ryskim kupcom takich samych praw, jakie posiadywały ich niemieckie odpowiedniki w Visby na Gotlandii. Czyli widzimy jaki żywioł zasila tereny Łotwy od początku XIII wieku. Taka sytuacje będzie trwała nieprzerwanie przez setki lat, a zakończy się próbą utworzenia Zjednoczonego Księstwa Bałtyckiego pod koniec I wojny światowej.
Zakon kawalerów mieczowych.
Biskupowi Albertowi do pełni szczęścia brakowało wsparcia wojskowego, dlatego w 1202 roku powołał Zakon Kawalerów Mieczowych.
Po łacinie Fratres Militiae Christi de Livonia, a po niemiecku Bruder der Ritterschaft Christi von Livland co możemy przetłumaczyć “Bracia Rycerstwa Chrystusowego Inflant. Papież Innocenty III w 1204 roku potwierdził istnienie Zakonu Kawalerów Mieczowych i nakazał jego mistrzowi posłuszeństwo wobec biskupa Rygi, późniejszego arcybiskupa. W 1215 roku Zakon zdobył Dorpat, a w 1227 roku zajęto estońską wyspę Ösel. Dorpat, czyli dzisiejsze Tartu i Osel, Ozelię czyli dzisiejszą estońską wyspę Saaremaa.
Zakon był zobowiązany do przestrzegania reguły templariuszy, a jego członkowie mieli żyć w surowych warunkach, przestrzegając ewangelicznych rad. Oznaczało to życie w ubóstwie, zachowanie czystości oraz posłuszeństwo wobec mistrza zakonnego.
Pierwszym mistrzem zakonu do 1209 roku był Vinno von Rohrbach, mający swoją siedzibę w zamku w Wenden w Liwonii. Jego następcą został Volquin Schenk von Winterstedt, który zmarł w 1236 roku. Zakon Kawalerów Mieczowych szybko podbił całą Liwonię i Estonię. Pomimo nakazu papieskiego zakon szybko uniezależnił się od biskupa, choć już w 1207 roku zakon zgodził się na prze
kazanie biskupowi jednej trzeciej podbitych ziem. Trwająca rywalizacja między biskupem Albertem a zakonem zaowocowała w 1210 roku arbitrażem papieskim, który jednak przyznał zakonowi tylko jeszcze większe prawa.
Albert von Buxhoeveden zaczyna wychodzić na tym interesie jak Konrad Mazowiecki, może trochę lepiej. Zdobyte przez Zakon ziemie zostały podzielone na trzy obszary: obszary pod władzą biskupa, głównie na północny wschód i południe od Rygi, obszary pod bezpośrednią władzą Zakonu szczególnie w okolicach Wenden, dzisiejszego Cesis. Natomiast na wschodnich i południowych granicach, obszary miały być pod wspólnym zarządem Zakonu i biskupa między innymi w okolicy Kokenhausen czyli dzisiejszego łotewskiego Koknese.
Dążenia Kawalerów Mieczowych do ekspansji na północ od rzeki Dźwiny w Liwonii doprowadziły do konfrontacji z biskupem Albertem. Albert pragnął rozszerzyć swoje wpływy na południe od rzeki i nie interesował się Estonią, wcześniej obiecaną królowi Waldemarowi II Danii. Mistrz Vinno von Rohrbach ruszył na północ bez zgody biskupa Alberta. Najpierw Zakon zdobył i zajął biskupią twierdzę Treiden, dzisiejsz łotewska Turaida. W 1208 roku założyli zamek Segewold, dzisiejsza Sigulda w dolinie rzeki Gauja oraz zamek Wenden dalej w górę rzeki. Ten ostatni rozrósł się w potężną twierdzę, gdzie Mistrz Winno ustanowił siedzibę Zakonu.
Zapraszam do wysłuchania podcastu!
